Pensverzuring: hoe de effecten verzachten?
Wat is pensverzuring en wat loopt er fout?
Pensverzuring of pensacidose ontstaat meestal na inname van grote hoeveelheden sterk fermenteerbaar, koolhydraatrijk voer. Dat leidt tot een overmatige productie en ophoping van zuren in de pens1.
Wat loopt er mis in de pens?
Bij een snelle verandering van het rantsoen kunnen de pensbacteriën niet snel genoeg omschakelen. De bacteriepopulatie in de pens heeft tijd nodig om klaar te zijn om grote hoeveelheden koolhydraten te verteren en vervolgens grote hoeveelheden vluchtige vetzuren te absorberen.
Bij het voeren van veel koolhydraten ten koste van vezels, moeten runderen minder kauwen en herkauwen. (Her)kauwen bevordert de speekselproductie en speeksel bevat veel bicarbonaat dat de pens buffert.
Als het rantsoen bovendien te lange of onsmakelijke deeltjes bevat, dan gaan runderen selecteren, waardoor de pens nog minder vezels bevat.
Verhoogd risico op pensverzuring bij hittestress
Runderen die aan hittestress worden blootgesteld hebben een verhoogde kans op pensverzuring.
De snellere ademhaling tijdens hittestress verlaagt de bicarbonaatconcentratie in het bloed, waardoor de buffercapaciteit van de pens afneemt. Bovendien kan een verlaagde eetfrequentie als reactie op het vermijden van hitte de kans op zuuraanvallen vergroten.
Hoe herken je als veehouder een rund met pensverzuring1?
Klinische pensverzuring ontstaat snel wanneer een dier plots toegang krijgt tot snel fermenteerbare suikers. De toestand is ernstig en het dier kan sterven binnen 8-10 uur. Het vertoont tekenen van uitdroging, uitzetting van de pens, diarree met onverteerd graan erin en een zoete geur, buikpijn, snelle hartslag en coma. De penspH ligt lager dan 5,0 en er is vooral ophoping van melkzuur in de pens. Deze ernstige toestand is vrij zeldzaam.
Veel vaker voorkomend is subklinische pensverzuring, waarvan de ziektetekenen niet zo eenvoudig zijn vast te stellen. De pens-pH ligt doorgaans tussen 5,5 en 6,0, maar er zijn geen duidelijke ziektetekenen of pijn. Er is weinig ophoping van melkzuur, maar wel van vluchtige vetzuren zoals propionaat en valeraat. Subklinische pensverzuring verhoogt het risico op kreupelheid, onregelmatig eetpatroon, gewichtsverlies en bij melkkoeien een laag melkvetgehalte.
Pensverzuring is meer dan een pH daling1
Onderzoeken tonen aan dat er een verband bestaat tussen pensverzuring en het vrijstellen in de pens van een aantal stoffen, waaronder LPS en histamine.
- LPS (lipopolysacchariden) zijn endotoxines die vrijkomen uit de celwand van bacteriën als die sterven, waaronder de colibacterie. Wanneer LPS via de beschadigde penswand in de bloedbaan geraakt, ontstaan er felle reacties van het immuunsysteem, die in verband gebracht worden met uier- en baarmoederontsteking2.
- Histamine ontstaat uit afbraak in de pens van het aminozuur histidine. Doordat histamine o.a. inwerkt op de bloedvaten wordt het, samen met LPS, in verband gebracht met kreupelheid, die meer gezien wordt bij runderen met pensverzuring2.
De relatie tussen pensverzuring en de hierboven gemelde ziekten is bepalend voor de economische schade die voortvloeit uit deze aandoening.
Hoe de effecten van pensverzuring verzachten?
Het toevoegen van voederadditieven is een veelgebruikte aanpak om de gevolgen van pensverzuring te beperken. Bicarbonaat is het meest bekend. Maar pensverzuring is meer dan louter een pH probleem. Het gaat om de pensbacteriën die niet in evenwicht zijn.
Daarom adviseert Elanco om bij pensverzuring de pensbacteriën te ondersteunen met een forse hoeveelheid levende gisten.
Werkingsmechanisme van levende gisten:
Omdat runderen met pensverzuring minder eten, moeten de levende gisten toegediend worden op een manier die zekerheid biedt dat het dier haar dosis levende gisten heeft opgenomen. Gisten toedienen via een penscapsule zoals RYCaps® geniet dus de voorkeur.
RYCaps® helpt de pensactiviteit op peil te houden en verhoogt de penspH, waardoor de voeropname wordt gestimuleerd.
Bovenop de levende gisten bevat RYCaps® ook 6 g niacine, dat helpt om energie vrij te zetten en fermentatie extracten (DFM, direct fed microbials), die de pensefficiëntie verhogen.
RYCaps® capsules worden toegediend met behulp van een applicator. Geef 1 capsule per dag gedurende 2-3 opeenvolgende dagen op elk moment waarbij de pensactiviteit afneemt.
RYCAPS®
Aanvullend diervoeder voor melkkoeien en mestrunderen. Penscapsule met levende gisten. Helpt de pensactiviteit op peil te houden. Analytische bestanddelen: Ruw eiwit 31%, ruw vet 1%, ruwe celstof 1,4%, ruw as 23%, natrium 0,3%, calcium 8%. Samenstelling: Calciumcarbonaat, maltodextrine, gerstmeel, erwtenbloem, gistproducten, gedroogd extract van Aspergillus oryzae in gerstmeel, geïnactiveerde gist van Kluyveromyces marxianus, varkensgelatine. Additieven: Vitaminen: 3a700i Vitamin E 1280 mg/kg, 3a314 Nicotinezuur 243800 mg/kg. Darmflorastabilisatoren: 4b1711 Saccharomyces cerevisiae CNCM I-1077: 1,2 x 1012 KVE/kg. Gebruiksaanwijzingen: Melkkoeien: Geef 1 capsule per dag gedurende 2-3 opeenvolgende dagen na afkalven, tijdens de transitieperiode of op elk ander moment waarbij de pensactiviteit afneemt. Mestrunderen: Geef 1 capsule per dag gedurende 2-3 opeenvolgende dagen wanneer de pensactiviteit afneemt. Opslaan in een droge ruimte bij temperatuur tussen 2°C en 30°C en voorkom blootstelling aan direct zonlicht.
Elanco Belgium BV, Generaal Lemanstraat 55/3, B-2018 Antwerpen, benelux@elancoah.com, +32 (0)3 334 30 02, αBE105334
Elanco Nederland B.V., Van Deventerlaan 31, 3528 AG Utrecht, Nederland, benelux@elancoah.com, +31 (0)303079245, αNL220758
Elanco en het schuine balk logo zijn handelsmerken van Elanco of haar filialen. RYCaps is een handelsmerk van TechMix. © Elanco 2025.
