Gezonde darmen vanaf het allereerste begin

De laatste jaren gaat het in de veehouderij steeds vaker over gezonde darmen, met name ook in de varkenshouderij

Bij darmgezondheid gaat het om verschillende aspecten van het maagdarmkanaal. Denk daarbij aan de effectieve vertering van het voer, die samenhangt met de snelle opname van voedingsstoffen, de afwezigheid van ziekten in de ingewanden, goede en stabiele darmbacteriën en een goed ontwikkelde immuunstatus. Die aspecten dragen allemaal bij aan het welzijn van het dier en verbetering van de prestaties die de varkenshouder ziet.

Het darmslijmvlies – vooral in de dunne darm - heeft twee onmisbare functies: het opnemen van voedingsstoffen en het tegenhouden van ziekteverwekkers. Beschadiging of slecht functioneren van het darmslijmvlies hangt samen met een verhoogd risico op infectie en immuungemedieerde ziektes. Reeds bij de geboorte doet zich de eerste gelegenheid voor om een solide darmslijmvlies en gezonde darmen te ontwikkelen.

Maar zelfs in zijn eerste levensweek krijgt de moderne big al te maken met veel uitdagingen. Biggen worden geboren met relatief onontwikkelde darmen die direct na de geboorte enorm snel groeien. In 3 à 4 weken moeten de darmen van een big zich even ver ontwikkelen als die van een veulen, kalf of baby normaal gesproken in een half jaar. De totale oppervlakte van de dunne darm van een big is twee keer zo groot geworden op dag 10. Het aantal darmcellen verdubbelt in de eerste 3 levensdagen.

Voor die groei zijn aanzienlijke hoeveelheden voeding en energie nodig, die de zeug in moderne productiesystemen niet altijd kan leveren. Biggen krijgen niet altijd toegang tot (of consumeren niet altijd) voldoende colostrum of melk in de kraamstal. Zelfs tijdens korte periodes van vasten zoals tijdens het spenen worden de slijmvliezen van de dunne darm snel dunner. Binnen enkele uren zonder voeding zijn negatieve effecten al zichtbaar (Jenkins en Thompson, 1994).

Het gebrek aan voedingsstoffen in de darm kan de barrièrefunctie van het maagdarmkanaal verstoren. De  gevolgen hiervan zijn vermindering van de darmvlokken, verhongering van de darm, translocatie van bacteriën en verminderde immuunfunctie (Strodtbeck, 2003).

Uitval voor het spenen en speendip: de belangrijkste stressmomenten waarvoor een aanpak wordt gezocht

Melkvervangers, elektrolytenoplossingen en andere rehydraterende vloeistoffen worden allemaal gebruikt door varkenshouders om extra energie en vloeistoffen te geven aan biggen. Verder worden antibiotica, probiotica, prebiotica en plantenextracten gebruikt in een poging om de darmflora te wijzigen. Geen van deze strategieën verbetert echter de essentiële functie van de darmcellen, die de motor vormen achter de opname van voedingsstoffen.

Bij een gerichtere aanpak, de zogeheten micro-enterale voeding, is het doel de darmcellen zelf te voeden en deze cellen te helpen de beschikbare voedingsstoffen beter op te nemen (Firth, 2016).

Wanneer de darmcellen worden gevoed, blijft de darmbarrière ook intact, wat essentieel is voor het behoud van gezonde darmen. Met micro-enterale voeding worden kleine hoeveelheden water, elektrolyten en gemakkelijk te absorberen voedingsstoffen (glucose, aminozuren en kleine peptiden) rechtstreeks aan het maagdarmkanaal geleverd (Devey, 2010). Deze enkelvoudige voedingsstoffen bevinden zich in oplossingen die de darmcellen direct absorberen en gebruiken om hun essentiële werk te doen, namelijk het absorberen van alle andere voedingsstoffen, die het lichaam nodig heeft.

Micro-enterale oplossingen bevatten over het algemeen zeer enkelvoudige suikers en enkelvoudige aminozuren of kleine eiwitten. Doorgaans zijn ze ook isotoon, wat betekent dat ze eenzelfde concentratie aan water en opgeloste stoffen bevatten (osmolariteit van ongeveer 300 mOsm/l). Hierdoor worden ze snel opgenomen zonder verder natrium- of waterverlies te veroorzaken (Firth and Howie, 2012). Zulke oplossingen werden al eerder met succes gebruikt om zieke honden te behandelen, met name in het geval van diarree of andere spijsverteringsstoornissen.

Deze nieuwe aanpak, waarbij bestaande kennis op het gebied van micro-enterale voeding voor mensen en honden is gecombineerd, heeft geleid tot de ontwikkeling van een isotone eiwitdrank voor varkens, Tonisity Px.

Die innovatieve oplossing kan het beste worden aangeboden in open bakken, want dat bevordert de natuurlijke nieuwsgierigheid van de varkens. Ook hoeven ze dan niet te leren drinken uit  drinknippels, wat een belemmering voor de vloeistofopname kan opleveren. Bovendien wordt deze voor biggen zeer welriekende en smakelijke drank in grote hoeveelheden geconsumeerd, zelfs door biggen van minder dan een week (Firth et al., 2017a).

Doordat Tonisity Px de darmcellen voedt, heeft het een positief effect op de darmgezondheid en zorgt het voor minder uitval en een betere voeropname

Een van de best zichtbare effecten is de vermindering van de uitval voor het spenen. Een recente meta-analyse van 81 onderzoeken, uitgevoerd in Europa, Azië en de Verenigde Staten onder 159.933 biggen, toonde het positieve effect van de Tonisity Px-oplossing op de uitval voor het spenen bij toediening aan biggen van dag 2 t/m dag 8 van hun leven, met een dagelijkse dosering van 500 ml per worp. In vergelijking met de controlegroep was er een gemiddelde afname van 21% in uitval voor het spenen (8,3% vs.10,6%), dat is +0,32 big per worp, of +0,75 biggen per zeug per jaar.

Uit darmonderzoek is gebleken dat biggen die Tonisity Px kregen van dag 2 t/m 8 significant langere darmvlokken en een grotere dichtheid van darmvlokken en cryptes hadden (zie onder). Dat bleef zo tot op een leeftijd van minimaal 28 dagen, ongeacht welk biggenvoer ze kregen. Die varkens bleken ook vaak een dikker darmslijmvlies te hebben (Firth et al., 2017b).

Darmvlokken in de fase voor het spenen: de darmvlokken zijn 8% langer en het darmslijmvlies is 9% dikker bij biggen die Tonisity kregen (links) tegenover controlebiggen.

Darmvlokken in de fase na het spenen: de darmvlokken zijn 16% langer en het darmslijmvlies is 10% dikker bij biggen die Tonisity kregen (links) tegenover controlebiggen.

De Tonisity Px-oplossing leidt tot een duidelijke vermindering van de uitval voor het spenen tijdens de eerste levensweek. Daarnaast stimuleert het product de voeropname door de biggen, vooral als het wordt toegediend in de speenperiode. Op peil houden van de voeropname rond het spenen is ook een belangrijke stap bij het behoud van gezonde darmen.

Door de voerconsumptie rond het spenen te stimuleren, vergemakkelijkt Tonisity Px de overgang tijdens deze stressvolle periode, met positieve effecten die aanhouden tot aan de slacht.

Dit werd aangetoond in een onderzoek met in totaal 1.034 biggen uit 78 worpen, uitgevoerd onder toezicht van dr. Tomasz Schwarz van de afdeling Zoötechniek aan de landbouwuniversiteit van Krakau in Polen (Schwarz et al., 2017). De biggen in de experimentele groep kregen Tonisity Px oplossing van dag 2 t/m dag 8 (500 ml per worp per dag) en als brij voor en na het spenen. Terwijl het gemiddelde aantal biggen per worp en het gemiddelde lichaamsgewicht op dag 2 in beide groepen gelijk waren, bleken de biggen die Tonisity Px kregen bij het spenen 290 gram zwaarder te zijn (P<0,001). Het verschil met de controlegroep werd nog groter tot aan de slacht, zodat de biggen uit  de Tonisity Px-groep een week eerder hun doelgewicht bereikten. Hun voederconversie tijdens de afmestperiode was ook significant beter (2,74 tegenover 2,79, P=0,02).

Conclusie: 

Door het concept van micro-enterale voeding toe te passen bij varkens, werd Tonisity Px ontwikkeld om de gezondheid van de darmen te verbeteren, in het bijzonder bij biggen voor en rond het spenen.