Ogólna definicja biegunki to częste wypróżnianie się ze zwiększoną zawartością wody, spowodowane procesami patologicznymi w przewodzie pokarmowym.
Jednocześnie biegunka powinna być postrzegana jako bardzo ważny i skuteczny mechanizm obronny organizmu, którego celem jest szybka eliminacja niepożądanej treści jelitowej. Oznacza to wydalanie wszystkiego, co jest szkodliwe dla organizmu. Jednak równolegle z eliminacją "szkodliwych substancji" organizm traci pożyteczną zawartość przewodu pokarmowego i z tego powodu zawsze zależy to od intensywności i czasu trwania stanu biegunkowego.
Biegunka cieląt nazywana jest również "plagą cieląt" i jest bardzo często wieloczynnikową chorobą przewodu pokarmowego.
Biegunka najczęściej występuje u cieląt poniżej 1 miesiąca życia i jest jednym z ich najczęstszych problemów zdrowotnych. Jest ona również przyczyną ponad połowy zgonów cieląt z powodu odwodnienia i innych związanych z tym powikłań.1
Sytuacja z biegunką cieląt jest jednak bardzo zróżnicowana w zależności od gospodarstwa.
Globalne straty finansowe spowodowane biegunką cieląt są ogromne i obejmują:
- koszty leczenia
- straty w przyroście zwierząt
- straty z powodu śmiertelności cieląt
- zwiększone koszty pracy.
Przyczyny biegunek cieląt są ogólnie podzielone na etiologie infekcyjne i nieinfekcyjne. Bardzo często jednak występuje kombinacja obu tych przyczyn.
Najważniejszą grupę nieinfekcyjnych przyczyn biegunek stanowią błędy żywieniowe, takie jak niedobory witamin (A, K, E), mikroelementów i innych składników pokarmowych, niewłaściwy skład oraz błędy w technologii żywienia, niska zawartość białka i energii, niestrawne składniki roślinne, zbyt duża ilość węglowodanów lub tłuszczu.
Inne przyczyny nieinfekcyjne to choroby narządowe, zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, przyczyny toksyczne, ale także np. stres.
Biegunki nieinfekcyjne z reguły osłabiają organizm i dlatego są częstym czynnikiem predysponującym do rozwoju czynników infekcyjnych.
Do najważniejszych infekcyjnych przyczyn biegunki należą wirusy (rotawirusy, koronawirusy, BVD, adenowirusy ...), bakterie (E. coli, Salmonella, Clostridium, Campylobacter, ...), pasożyty (Cryptosporidia, Coccidia, Trichostrongyloides) i grzyby takie jak Aspergillus.
Większość patogenów biegunkowych jest powszechnie obecna w środowisku fermy i dlatego korelacja pomiędzy odpornością cieląt a presją zakaźną odgrywa ważną rolę.
Z tego powodu należy wspomnieć o kluczowym wpływie jakości siary i odporności laktogennej.
Częstą konsekwencją biegunki jest odwodnienie, które prowadzi do wielu innych poważnych zaburzeń metabolicznych (kwasica metaboliczna, hiperkaliemia, zatrucie azotem ...).
Wczesne rozpoznanie odwodnienia i stopień odwodnienia organizmu odgrywa kluczową rolę w rokowaniu i powodzeniu terapii.
W odwodnieniu organizmu obserwuje się następujące objawy:
- utrata elastyczności skóry - uformowany fałd skórny (na szyi, tułowiu łydce) nie wraca lub wraca bardzo powoli do pierwotnego położenia.
- błony śluzowe spojówek, jamy ustnej i inne są suche i lepkie
- oko jest zapadnięte w oczodole oka
- wydłużony CRT (capillary refill time) - ponad 2 sekundy
- zmniejszona ilość i zwiększone stężenie moczu
- objawy obniżonego ciśnienia krwi - apatia, senność do zaburzeń świadomości, oziębienie obwodów ciała (kończyn, uszu...), szybkie bicie serca.
Woda stanowi około 70% masy ciała cieląt, a w przypadku noworodków nawet więcej. Oznacza to, że ciało cielęcia o wadze 50 kg zawiera około 35 l wody. Odwodnienie do 5% nie może być wykryte przez badanie kliniczne, a odwodnienie powyżej 10% jest już ciężkim, zagrażającym życiu odwodnieniem.
Nawadnianie doustne
Sposób nawadniania powinien być zawsze uzależniony od przebiegu i stanu klinicznego organizmu. Ogólnie rzecz biorąc, należy dostarczyć do organizmu wodę, jony, energię i bufory.
Stosowanie prostego nawodnienia doustnego, zalecanego również przez WHO, uratowało życie milionom dzieci i jest jednym z najbardziej znaczących postępów w medycynie XX wieku ".2
Doustne roztwory nawadniające są również preferowane przez producentów cieląt jako metoda leczenia odwodnienia, ponieważ są one niedrogie, łatwe do podawania w gospodarstwie, zapewniają łatwy sposób podawania dużych ilości płynów i mają dobrą skuteczność u zwierząt, które nadal mają częściowo funkcjonujący przewód pokarmowy.
Jeżeli podawanie doustne odbywa się w odpowiednim czasie, jest ono zazwyczaj wystarczające.
Doustne nawadnianie powinno być podawane kilka razy dziennie, przy jednoczesnym zapewnieniu nieograniczonego dostępu do wody pitnej.
Jednocześnie ważny jest właściwy wybór preparatu nawadniającego, ponieważ np. preparaty wodorowęglanowe mają działanie alkalizujące i dlatego nie mogą być podawane z mlekiem.3
Z tego punktu widzenia preferowane są preparaty zawierające cytrynian lub octan jako bufor. Preparaty te nie są alkalizujące i dlatego mogą być podawane z mlekiem lub jego substytutami.
Doustne roztwory elektrolitów są niedrogie, łatwe do podawania w gospodarstwie, zapewniają łatwy sposób podawania dużych ilości płynów i mają dobrą skuteczność u zwierząt, które nadal mają częściowo funkcjonujący przewód pokarmowy.
Na przykład, roztwór Glutellac Calf jest bardzo skuteczną i prostą metodą doustnego nawadniania, którą zaleca się podawać zwierzętom już zagrożonym biegunką, w przypadku stanów biegunkowych oraz jako wspomagającą terapię nawadniającą po problemach zdrowotnych związanych z układem pokarmowym (infekcje dróg oddechowych, stany gorączkowe...). Istotną zaletą produktu Glutellac jest również możliwość stosowania bezpośrednio z mlekiem lub preparatem mlekozastępczym.
W przypadku poważniejszych stanów odwodnienia zaleca się zawsze konsultację z lekarzem weterynarii.
Referencje
1. USDA. Dairy 2007 Part II: Changes in the U.S. Dairy Cattle industry, 1991-2007. Fort Collins: USDA-APHIS-VS, CEAH; 2008. pp. 57–61.
2. Leung, A., Prince T. (2006) Canadian Paediatric Society, Nutrition and Gastroenterology Committee, Oral rehydration therapy and early refeeding in the management of childhood gastroenteritis, Paediatrics & Child Health, 11 (8):527–531.
3. Heath, S.E., Naylor, J.M., Guedo, B.L, Petrie, L., Rousseaux, C.G., Radostits, O.M. (1989) The effects of feeding milk to diarrheic calves supplemented with oral electrolytes. Can J Vet Res, 53:477-485.
EM-PL-23-0034